МЕРМЕРНИ ЕЛЕМЕНТИ ОД ПРЕСТИЖНА АНТИЧКА ГРАДБА ВО ЦРКВАТА „СВ. СПАС“ ВО СЕЛОТО МАЛО РУВЦИ, ПРИЛЕПСКО И ЕДНО ИНТЕРЕСНО ПРЕДАНИЕ
Селото Мало Рувци се наоѓа на средината на еден рид со благи падини југоисточно од Прилеп и југозападно од претходно споменатото село Штавица. Просторот кој го зафаќа ова село е дел од пошироката област на некогашната голема античка населба кај селото Прилепец. Од Мало Рувци потекнуваат голем број мермерни споменици со непознати градби од античкиот период. Иако не е познато од кој локалитет нивниот нагласен број упатува на постоење на извесни значајни градби од антиката, односно на населба која била лоцирана на просторот кој денес се наоѓа во атарот на ова село. Археолозите споменуваат само два локалитета од околината на ова село. Првиот е локалитетот „Друм“, кој се наоѓа источно од современиот пат Прилеп – Битола. На овој локалитет е регистриран еден наод на голем питос кој го откопале работниците од старото стопанско претпријатие „Мирче Ацев“, а кој се датира во римскиот период.1 Од римското време се смета и еден наод на дел од мермерен столб кој служи како основа за чесната трпеза во олтарот на црквата „Св. Спас” во Мало Рувци. На едната страна на столбот има релјеф со претстава на коњаник, а на спротивната фигура на жена во стоечка положба.2 Околу црквата е регистриран и фрагмент од плоча од бел мермер со розета изработена во релјеф, како и една мермерна ара која на челната страна во релјеф има изработено гирланда (украсен венец од цветови и лисја) и две бисти.3

ПРЕДАНИЕТО ЗА УБАВАТА ГРАДБА НА ЦРКВАТА „СВ. СПАС“
Црквата „Св. Спас“ во Мало Рувци, која се наоѓа северно од селото, се забележува уште од далеку. На неа силно „зрачат“ неколку мермерни блокови, вградени во нејзиниот ѕид, посебно на нејзината предна страна (при западниот влез) и на јужниот ѕид. Некои од мермерните блокови се навистина големи, поради што било посебно тешко да се вградат во нејзиниот ѕид. Еден голем мермерен блок се наоѓа на левиот агол на црквата на нејзината предна страна. Тој, веројатно, бил надвратна греда или праг на некоја античка градба од која првобитно потекнувал. Под него се наоѓа уште еден мермерен блок, а на левата страна од влезната врата се наоѓа голем мермерен блок со груба фрактура и без релјеф. Тој е долг 1,5 m, а широк околу 0,9 m. Десно од вратата има и еден долг мермерен блок, убаво обработен и украсен со две каналчиња. Според археологот Виктор Лилчиќ, тој претставува архитравен елемент сочуван во полна должина, а се гледа само неговата долна плафонска страна. Должината на овој мермерен блок е со димензии 1,84 х 0,37 m.4 На десниот агол на црквата се вградени повеќе мермерни блокови. Пред црквата се наоѓа и едно парче од мермерен столб. На јужната фасада, на десниот агол во близина на апсидата (олтарниот дел од црквата) се наоѓаат неколку исклучително големи мермерни блокови. На некои од нив има и остатоци од релјеф, за жал, уништени со кршење. На еден голем мермерен блок од задната страна на црквата, лево од апсидата, има еден мермерен блок на кој се забележува остаток од релјеф во кружна форма, веројатно, венец (гирланда).

Еден голем и квалитетно обработен мермерен блок е поставен на висина од околу еден метар во ѕидот. Неговото вѕидување во градбата е поврзано со мистика. За него постои предание кое се раскажува меѓу малобројните жители на Мало Рувци. „При градењето на црквата градителите, повеќемина мажи, се обиделе да го кренат овој мермерен блок и да го вградат во ѕидот. Иако биле многумина не успеале да го помрднат големиот мермерен блок. Следниот ден кога се вратиле да работат на градбата, каменот се обиделе да го кренат само четворица мажи фаќајќи по еден агол. Се случило чудо и тие лесно го наместиле на местото во ѕидот на кое и денес ја краси убавата камена градба.“ Ова „чудо“ жителите го поврзуват со празникот св. Спас (Спасовден), како што се вика и самата црква.
1 Археолошка карта на Република Македонија, 303.
2 Исто.
3 Исто.
4 Виктор Лилчиќ, Македонскиот камен за боговите, христијаните и за живот по животот, том I, Македонска цивилизација, Скопје 2001, 418, 419.
Црквата „Св. Спас“ од југозапад Селото Мало Рувци Црквата „Св. Спас“ од југозапад 3 Врата со ниша над неа на јужниот ѕид Голем мермерен блок на источниот агол од јужниот ѕид Неколку мермерни блокови на источниот агол од јужниот ѕид Црквата „Св. Спас“ од исток Црквата „Св. Спас“ од југоисток Неколку мермерни блокови на источната страна на јужниот ѕид Голем мермерен блок на јужниот ѕид 2 Голем мермерен блок на јужниот ѕид Неколку мермерни блокови на западната страна на јужниот ѕид Голем мермењрен блок со отвори за прицврстување на врата или слично Остатоци од живопис – Рождество Хирстово на западниот ѕид, над влезот Мрмерен блок на северниот ѕид Неколку мермерни блокови на јужниот ѕид Голем мермерен блок – фрагмент од архитравна греда Црквата „Св. Спас“ од југозапад 4 Црквата „Св. Спас“ од југозапад Црквата „Св. Спас“ од запад Црквата „Св. Спас“ од Каракамен Двајца жители на селото Мало Рувци од семејството Карбевци Фрагмент од мермерен столб и мермерен блок пред црквата Голем мермерен блок со гирланда уништена со чекан – црква „Св. Спас“ Фрагмент од архитравна греда и други мермерни елементи Црквата „Св. Спас“ од југозапад 5