АНТРОПОМОРФНА СТЕЛА НА ЛОКАЛИТЕТОТ „КРСТО“ КАЈ СЕЛОТО ДОЛНЕНИ, ОПШТИНА ДОЛНЕНИ

мај 13, 2019мај 13, 2019 Trencho Dimitrioski

На околу 200 м западно од селото Долнени, крај патот, кој води кон црквата со гробиштата, се среќава антропоморфна стела исправена веднаш крај патот. Поставена е во правец североисток – југозапад, а на југозападната страна, која е и подобро обработена, на делот кој ја претставува главата на антропоморфната стела, има издлабен крст. Тој не е правилно поставен, туку малку закосен кон лево. Според нас, односно, според визуелниот изглед на крстот, тој е издлабен на антропоморфната стела секундарно.

Стелата од л. „Крсто“ - западна страна 5 — Стелата од л. „Крсто“ – западна страна 5

Целата стела е закосена кон североисток. Тешко е да се пронајдат други белези кои би помогнале околу идентификацијата на намената на оваа стела и, евентуално, нејзиното датирање. Сепак, познато е за науката дека ваквите надгробни споменици се тадиција која потекнува од праисторијата, а најдоцна архајскиот период. Нивната примена, веројатно, продолжила и во следните периоди. Според сличните наоди, најмногу споменици од ваков тип има на работ на Пелагонија, во планинските предели, а особено во областа Мариово. Овде се соочуваме со таков наод во внатрешноста на рамнината Пелагонија, што не упатува на слична традиција и во оваа област.

Стелата од л. „Крсто“ - западна страна 4 — Стелата од л. „Крсто“ – западна страна 4

Според Александар Талески од Долнени, локалитетот со стелата е позната како „Крсто“. На ова место се одморала поворката со покојниците на патот кон гробиштата.

Стелата од л. „Крсто“ - западна страна 3 — Стелата од л. „Крсто“ – западна страна 3

Според Благоја Илиоски од Долнени, на празникот Дуовден жителите на селото имале обичај да станат пред сонце и да одат на гробишта да запалат свеќи на гробовите на своите блиски покојници. На патот тие најпрво палеле свеќи на антропоморфната стела на локалитетот „Крсто“, крај која се поминува пред да се појде до гробиштата.

Димензии

висина: 1,46 м

ширина: 0,60 м

дебелина: 0,09 м

– врат

висина: 0,08 м

ширина: 0,41 м

– глава

висина: 0,40 м

ширина: 0,51 м

– крст

вертикален крак: 0,16 м

хоризонтален крак: 0,14 м

Датирање: 900 – 700 г. пр. н.е.

Белешка: Исправен камен имало и на неколку стотини метри северно од селото, но бил изваден пред дваесетина години и однесен во непознат правец. Димензиите се непознати, но според раскажувањето на жители на селото Долнени бил висок околу 1,50 м.

Стелата од л. „Крсто“ – јужна страна 2
Стелата од л. „Крсто“ – јужна страна
Стелата од л. „Крсто“ – источна страна
Стелата од л. „Крсто“ – западна страна
Главата на антропоморфнтата стела од л. „Крсто“

Одисејата на порталот Пелагон започна пред две години, односно 2016 година, но траеше само неколку месеци – од мај до септември истата година. Порталот беше неколку пати блокиран и на крајот мораше да прекине со работа. Не можеме да кажеме што, конкретно, се случи. Имаше и некој вид закана за „присвојување“ на некакви заслуги, за прескокнување авторитети од повисоки инстанци, но за нас не е јасно дали беше насилно прекинување. Беше ли намерен злобен чин? Важно е дека неговата успешна Одисеја беше прекината, токму тогаш кога постигнавме од 150.000 до 200.000 посети месечно. Тоа беше вистинско пријатно изненадување за нас. Затоа и разочарувањето од прекинувањето со работа беше големо. Сепак, Пелагон, на некој начин беше жив, како за нас, така и за читателите кои го следеа. Денес, решивме и вложивме напори тој вистински да заживее, со полна содржина и со полн „здив“.
Има ли потреба од посебно објаснување за појавата на нов медиумски производ? Зарем верува некој дека сѐ е кажано, сѐ е медиумски покриено, та просторот е сосема зафатен и сите содржини се опфатени и сите вистини се апсолвирани?
Не!
Ние веруваме дека сосема малку е направено на тој план, многу вистини и вредности се скриени и чекаат на соодветен пристап и обработка, чекаат на сопствената светлина, на сопственото раѓање и заживување, на продлабочување и афирмирање.
ПЕЛАГОН значи богатство од содржини и мистика. Безброј теми, прикриени вистини, мистерии, бесценето културно богатство, непозната материјална култура, скриена под покровот на минатото, всушност, под пластови време, култура, историја, настани и временски периоди. Многу содржини, поврзани со Пелагон, останале под поновите „слоеви“, подзаборавени или сосема надвор од меморијата на современото живеење но, во исто време, овие содржини се неделив дел од вкупните македонски вредности, како и од општото светско наследство – култура и цивилизација.
Работејќи долго време на истражување, докуметирање, публикување, презентација, афирмација и популаризација на културно–историски содржини од областите Пелагонија, Мариово и Прекурид, решивме да започнеме и еден ваков медиумски проект, чија единствена цел ќе биде продлабочување и проширување на одамна започнатата дејност и, особено, афирмирање на голем број исклучителни вредности, кои се сосема малку познати или непознати за пошироката, па и за културната и научната јавност. Се надеваме дека создаваме една исклучителна ПРИКАЗНА ЗАСНОВАНА НА ИЗВОРНО ОБЈЕКТИВНО ИСТРАЖУВАЊЕ И ПРОСЛЕДУВАЊЕ НА ВИСТИНСКИ ВРЕДНОСТИ кои ќе бидат од општа полезност за нашите читатели, како и за културниот и цивилизацискиот од на човештвото. Во име на тоа, со уште поголем елан и ангажман ја продолжуваме нашата Одисеја.

You May Also Like

СПОМЕНИЦИ ОД СТАРА КУЛТУРА СО НАГЛАСЕНА ЕСТЕТИКА КАЈ СЕЛОТО ТОПЛИЦА, ПРИЛЕПСКО

ОСТАТОЦИ ОД НАСЕЛБА ОД НОВОТО КАМЕНО ВРЕМЕ НА ЛОКАЛИТЕТОТ КАМЕНИЦА ВО БЛИЗИНА НА ПРИЛЕПСКАТА КАСАРНА

ЦАРСКОТО ДОСТОИНСТВО НА ЦРКВАТА „СВ. НИКОЛА“ ВО СЕЛОТО МАНАСТИР, ПРИЛЕПСКО